1. Rodzinna piecza zastępcza – co to takiego?
Piecza zastępcza nad dzieckiem jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia opieki i wychowania przez rodziców, którym w drodze postępowania sądowego władza rodzicielska została zawieszona lub ograniczona, bądź zostali jej pozbawieni. Podstawowym celem pieczy zastępczej jest więc zapewnienie dzieciom odpowiednich warunków wychowawczych i rozwojowych, w tym: warunków bytowych, możliwości rozwoju fizycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, zaspokojenia indywidualnych potrzeb dziecka, a także odpowiednich warunków do odpoczynku i organizacji czasu wolnego.
Organizacja rodzinnej pieczy zastępczej jest kompetencją powiatu, którą szczegółowo określa Ustawa z dnia 11 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. W naszym powiecie jednostką realizującą powyższe zadanie jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Grodzisku Wielkopolskim.
Umieszczenie dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej następuje zawsze na podstawie orzeczenia sądu. W przypadku pilnej konieczności, na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, możliwe jest umieszczenie dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej, na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka, a starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny lub miejsce prowadzenia rodzinnego domu dziecka.
Piecza zastępcza polega więc na zapewnieniu czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców. Podmioty realizujące zadania w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, jeśli istnieją ku temu przesłanki, współpracują na rzecz reintegracji rodziny i powrotu dziecka do rodziny biologicznej.
2. Piecza zastępcza a władza rodzicielska/opieka prawna - objaśnienia
Powołana na mocy postanowienia sądu do sprawowania opieki nad dziećmi rodzina zastępcza nie przejmuje pełni władzy nad powierzonym ich opiece dzieckiem. W sytuacji ograniczenia władzy rodzicielskiej rodziców nadal pozostają oni opiekunami prawnymi dziecka i zachowują prawo do decydowania w ważnych kwestiach dotyczących m.in. jego leczenia i kształcenia (chyba, że sąd postanowi inaczej). W przypadku gdy rodzice są pozbawieni władzy rodzicielskiej koniecznym jest ustanowienie przez sąd opieki prawnej dla dziecka.
Utworzenie rodziny zastępczej nie powoduje powstania więzi prawno-rodzinnych pomiędzy opiekunami, a dzieckiem, takich jak w przypadku przysposobienia, dziecko nie staje się dzieckiem rodziny zastępczej. Pomiędzy rodziną zastępczą a dzieckiem nie powstają obowiązki i uprawnienia alimentacyjne, nie następuje dziedziczenie z mocy ustawy.
3. Jakie są rodzaje rodzin zastępczych?
Rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka mogą tworzyć małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim (art. 41 Ustawy). Ustawodawca (w art. 39 Ustawy), wyszczególnia następujące rodzaje rodzin zastępczych:
1. rodzina zastępcza:
- spokrewniona, którą tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, będący dziadkami, pradziadkami lub rodzeństwem dziecka.
- niezawodowa, którą tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, w tym przez osoby z dalszej rodziny (np. wujostwo) lub też zupełnie obce (niespokrewnione z dziećmi).
- zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna.
2. rodzinny dom dziecka.
4. Szkolenie rodzin zastępczych.
Organizator rodzinnej pieczy zastępczej kieruje kandydata na szkolenie do pełnienia funkcji rodziny zastępczej niezawodowej, zawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka na szkolenie. Na wniosek kandydata do pełnienia funkcji wymienionych powyżej, posiadającego świadectwo ukończenia szkolenia, organizator rodzinnej pieczy zastępczej wydaje zaświadczenie kwalifikacyjne zawierające potwierdzenie ukończenia szkolenia, spełniania warunków oraz posiadania predyspozycji i motywacji do sprawowania pieczy zastępczej.
Ustanowionym już rodzinom zastępczym, organizator rodzinnej pieczy zastępczej umożliwia korzystanie z dodatkowych form podnoszenia swoich kwalifikacji, w szczególności takich jak grupy wsparcia i szkolenia ukierunkowane na problemy zarówno te dostrzegalne przez pracowników PCPR, jak i sygnalizowane przez rodziców zastępczych. PCPR w Grodzisku Wielkopolskim organizuje również spotkania informacyjne, a także indywidualne konsultacje, prowadzone przez prawnika, psychologa i innych specjalistów pracujących na rzec pomocy dziecku i rodzinie.
5. Jakie obowiązki spoczywają na rodzinie zastępczej?
Rodzina zastępcza lub rodzinny dom dziecka, zgodnie z art. 40 Ustawy, ma obowiązek zapewnić dziecku całodobową opiekę i wychowanie, poprzez m.in.:
- traktowanie dziecka w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej,
- zapewnianie dostępu do przysługujących świadczeń zdrowotnych,
- zapewnianie kształcenia, wyrównywania braków rozwojowych i szkolnych,
- zapewnia rozwoju uzdolnień i zainteresowań,
- zaspokajanie potrzeb emocjonalnych, bytowych, rozwojowych, społecznych oraz religijnych,
- zapewnianie ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka,
- umożliwianie kontaktu z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.
Ponadto, rodzina zastępcza zobowiązana jest do:
- ścisłej współpracy z organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej (PCPR Grodzisk Wielkopolski), a także w razie potrzeby z sądem rodzinnym i opiekuńczym, ośrodkiem adopcyjnym oraz ośrodkiem pomocy społecznej.
- informowania powiatowego centrum pomocy rodzinie o stanie zdrowia dziecka, jego postępach w nauce i trudnościach wychowawczych,
- gromadzenia i przechowywania dokumentów, dotyczących stanu zdrowia dziecka, jego wyników w nauce oraz sytuacji prawnej,
- wspierania działań w zakresie unormowania sytuacji życiowej i prawnej dziecka, podtrzymywania więzi z rodziną naturalną dziecka.
W stosunku do rodzin zastępczych nieobjętych opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, zadania koordynatorawykonuje organizator rodzinnej pieczy zastępczej.
6. Na jakie wsparcie może liczyć rodzina zastępcza lub rodzinny dom dziecka?
Rodziny zastępcze i prowadzący rodzinne domy dziecka mogą liczyć na wsparcie wspomnianego w punkcie 5. koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, a także specjalistów zatrudnionych w PCPR w Grodzisku Wielkopolskim. Ponadto w Centrum zatrudniony jest psycholog z wieloletnim doświadczeniem w pracy z dziećmi umieszczonymi w rodzinach zastępczych, a także radca prawny współpracujący z rodzicami zastępczymi, a także pełnoletnimi wychowankami pieczy zastępczej. Swoją pomocą służą także specjaliści pracy z rodziną, pedagog i pracownicy działu świadczeń.
Świadczenia dla rodzin zastępczych i prowadzących rodzinne domy dziecka (obligatoryjne):
- comiesięczne świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej i rodzinnym domy dziecka (694 zł/m dla dzieci umieszczonych rodzinach zastępczych spokrewnionych oraz 1052 zł/m dla dzieci umieszczonych w pozostałych rodzinach zastępczych i rodzinnych domach dziecka);
- comiesięczny dodatek na dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (211 zł/m);
- dodatek wychowawczy z tytułu opieki nad dzieckiem (500 zł/m), przyznawany dzieciom umieszczonym w rodzinnej oraz instytucjonalnej pieczy zastępczej;
- jednorazowe wsparcie dla uczniów rozpoczynających rok szkolny w ramach rządowego programu „Dobry Start”, w wysokości 300 zł.
Do świadczeń o charakterze fakultatywnym należy m.in.:
- świadczenie jednorazowe na pokrycie niezbędnych kosztów związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka;
- świadczenie jednorazowe lub okresowe na pokrycie kosztów związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki;
- dofinansowanie do wypoczynku dziecka poza miejscem zamieszkania.
7. Ile dzieci może przebywać w rodzinie zastępczej?
W rodzinie zastępczej zawodowej lub rodzinie zastępczej niezawodowej, w tym samym czasie może przebywać łącznie nie więcej niż 3 dzieci lub osób, które osiągnęły pełnoletność i nadal za obopólną zgodą przebywają w rodzinie zastępczej. Wychowanek, po ukończeniu 18 roku życia może nadal przebywać w rodzinie zastępczej, jednak maksymalnie do 25 roku życia, (warunkiem jest kontynuowanie nauki). W razie konieczności umieszczenia w rodzinie zastępczej licznego rodzeństwa, za zgodą rodziny zastępczej oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej jest dopuszczalne umieszczenie większej liczby dzieci.
W rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego umieszcza się dzieci na pobyt okresowy, tj. do czasu unormowania sytuacji prawnej dziecka, nie dłużej jednak niż na okres 4 miesięcy (w szczególnych sytuacjach pobyt może być przedłużony do 8 miesięcy lub do zakończenia postępowania sądowego o powrót dziecka do rodziny, przysposobienie lub umieszczenie w rodzinnej pieczy zastępczej).
Rodzina zastępcza zawodowa specjalistyczna obejmuje opieką w szczególności dzieci niedostosowane społecznie oraz dzieci posiadające orzeczenie o niepełnosprawności, tj. z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji, a także małoletnie matki z dziećmi.
W rodzinnym domu dziecka może przebywać łącznie nie więcej niż 8 dzieci lub osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej (lub w razie konieczności liczniejsze rodzeństwo).
8. Piecza zastępcza w Powiecie Grodziskim
Na terenie Powiatu Grodziskiego występują następujące formy pieczy zastępczej (stan na 01.08.2018 r.):
1. 19 rodzin zastępczych spokrewnionych, w tym:
- 15 z jednym dzieckiem,
- 3 z dwójką dzieci,
- 1 z czwórką dzieci;
2. 26 rodzin zastępczych niezawodowych,
- 12 z jednym dzieckiem,
- 11 z dwójką dzieci,
- 1 z trójką dzieci,- 1 z piątką dzieci.
3. 1 rodzina zastępcza zawodowa – 4 umieszczonych wychowanków.
4. 2 rodzinne domy dziecka – łącznie 17 umieszczonych wychowanków.
Podsumowując, na terenie Powiatu Grodziskiego przebywa łącznie 89 wychowanków umieszczonych w przedstawionych powyżej formach rodzinnej pieczy zastępczej (stan na 01.08.2018 r.), spośród których 61 pochodzi z terenu Powiatu, a 28 z poza terenu Powiatu Grodziskiego. 14 wychowanków, to osoby pełnoletnie przebywające w rodzinie zastępczej na podstawie art. 37, ust. 2 Ustawy (w związku z kontynuowaniem nauki, w porozumieniu z rodziną zastępczą mogą w niej przebywać maksymalnie do ukończenia 25 roku życia).
Podstawa prawna:
